Bu Sayıda

Şehremaneti Mecmuası’nın on üçüncü sayısı derginin uzun soluklu serüveninde önemli bir yer tutuyor. Mecmuanın yayın hayatının seneidevriyesinde yerelden evrensele uzanan,  farklı başlıklarda zengin içerikler bizleri bekliyor.  Etki ve ilişki ağı her sayısında daha da genişleyen derginin bu sayısında da tematik başlıklar yerini korurken yeni ve güncel konularında tartışıldığını görmekteyiz.

Dergide on tematik başlık altında sıralanan yazıların ilki Şehremaneti İktisat Müşaviri Grossman tarafından “Paris Belediye Mekteb-i Âlisi” başlığıyla kaleme alınmış. İstanbul Şehremaneti’nin örnek alabileceği bir model olarak Paris Belediye Mektebinin incelenmesi, Paris Belediye Mekteb-i Âlisi teşkilatı, müfredatıyla birlikte sınavları ve mezuniyet sürecini değerlendiren oldukça kapsamlı bir çalışma.  Yazar aynı zamanda kentin güvenliğinden iaşesine, planlamadan hukuki düzenlemelere uzanan geniş bir kulvarda gündem oluşturan hemen tüm başlıklarını ele aldığı yazısını, gelecek sayıda da devam ettireceğini bildirerek sonlandırıyor.  Burada Şehremini Emin Erkul ile birlikte başlayan yeni belediyecilik anlayışında Dr. Grossman’ın da üyesi olduğu bir imar komisyonu kurulduğunu ve kentin imar planı üzerinde çalışmaların sürdüğünü hatırlamak gerekiyor. Bu anlamda söz konusu metin,  bir taraftan da komisyon üyelerinin dünyadaki gelişim ve dönüşümleri ne oranda takip ettiklerinin bir verisi olarak değerlendirilebilir.

İkinci tematik başlık “Tetkik ve Tetebbu” kısmı altında iki ayrı yazıdan oluşmaktadır. Yazıların ilki Mustafa Hulki (Heyet-i Fenniye Makine ve Sanayi Şubesi Müdürü) ve Esad (Heyet-i Sıhhiye Umur-ı Baytariye Müdürü) Beyler tarafından hazırlanmıştır. Bu bölümü oluşturan yazılar alanında uzman olan kişilerin Avrupa’nın birçok şehrini gezerek mezbahalar, soğuk hava depoları, haller vbg. alanlarda yaptıkları incelemeler sonucunda hazırladıkları raporlardan oluşuyor. Ayrıca hemen her sayıda karşımıza çıkan yazı dizilerinin derginin sürekliliği içerisinde önemli bir yer tuttuğunu belirtmek gerekiyor. Buradaki yazı, derginin onuncu sayısında tetkik ve tetebbu kısmında yer alan süt kontrol müesseseleriyle ilgili incelemenin devamını oluşturuyor. Haller başlıklı yazı, hal binalarının mimari planlamasından açılış kapanış saatlerine, yönetim şemasından zemin kaplamasına Paris ve Bükreş gibi dünyanın farklı şehirlerinde bulunan hallerin incelenmesine uzanan bir rapor olarak değerlendirilebilir. Derginin ilerleyen sayfalarında Kadıköy’de inşa edilecek sebze ve meyve hali hakkında da bilgi verilmektedir. Önceleri Eminönü’nde bulunan fakat çağın gereklerini karşılamayan halin yerine çağdaş bir anlayışla inşa edilecek olan Kadıköy sebze ve meyve halinin detayları aktarılmış ve dönemin belediye başkanı Emin (Erkul) Bey’in katılımıyla yapılan temel atma töreni tafsilatlı bir şekilde anlatılmıştır.

“Tetkik ve Tetebbu” başlığı altında yer alan ikinci yazı ise belediye zabıta teşkilatı hakkında kaleme alınmıştır. Zabıtanın kentin gündelik akışında nasıl bir işlev gördüğüne dair örneklerin verildiği yazı özellikle vatandaş ve esnaf arasındaki ilişkiyi değerlendirmiş, zabıta teşkilatının görevlerini hatırlatmıştır. Yazının hemen sonunda yer bulan istatistiki cetvelde ise Üsküdar Zabıta Şubesi tarafından yapılan denetimlere dair bilgi verilmektedir. Dergide yer alan yazıların ekseriyetinde yazar künyesi açık bir şekilde belirtilirken bazı yazılarda sadece harf kısaltmaları kullanılmıştır. Bu yazı özelinde de benzer bir durum söz konusu. Yazıyı kaleme alan kişi künye bilgisi olarak sadece “C.T.” harflerini belirtmiş.  Genel kanı bu kısaltmaları tercih edenlerin İstanbul Şehremaneti’nde çalışan memurlardan oluştuğu noktasındadır. Fakat derginin yayın tarihçesi ile ilgili yaptığımız inceleme bu ismin Cihat Tekin Bey’e ait olduğunu düşündürmektedir.

Derginin bir sonraki başlığı ise İstanbul'da meydana gelen sağlıkla ilgili olayların istatistiğinden hayvanlardan insanlara bulaşan hastalıklara ve hastalık bulaştıran sivrisineklere kadar oldukça geniş vakalarda ele alınan “Sıhhi Kısım”dır. Burada ele alınan konuların ilki temmuz 1925 tarihli 11. sayıda yayınlanmaya başlayan İstanbul Mezbahası Sabık Serbaytarı  Ahmed Nevzad tarafından kaleme alınan  yazının devamıdır. Yazıda hayvanlardan insanlara geçen tenyaların bir çeşidi olan “Taenia Solium” incelenmiştir.

Avrupa kentlerindeki yerel yönetimler ile ilgili yazılar “Garp Belediyeleri” başlığı altında mecmuada yayımlanmıştır. Bu sayıda Rıdvan Fuad tarafından Paris Belediye Mecmuası'ndan tercüme edilen Fransa’nın bir şehri olan Amiens Belediyesi memur nizamnamesindeki değişiklikler aktarılmıştır. Bu bölümün devamında ise Amerika’nın Wisconsin eyaletinde inşa edilen, lağımların tortusundan iktisaden istifade eden bir fabrikanın ve Almanya’nın bazı tren hatlarında hizmet verecek telefon sisteminin genel bir bilgisi verilmiştir. 

Dergide kendine yer bulan sürekli tematik başlıklardan biri de resmi açılışlara yer verilen “Vaz-ı Esas, Resm-i Küşad” kısmıdır. Bu sayıda Cerrahpaşa Hastanesi’nde inşa edilecek pavyonun temel atma töreni, Şehremini Operatör Emin Beyefendi’nin nutku ile birlikte Kadıköy'de meyve ve sebze halinin ve İstanbul İtfaiyesi merkez binasının temel atma törenine dair detaylar aktarılmıştır.

"Müteferrik Şehir Havadisleri” derginin diğer bir başlığını oluşturmaktadır. Bu bölüm Türkiye Cumhuriyeti’nin yüzüncü yılı kutlamaları adına güncelle ilişkilenebilecek bazı notlara sahiptir. Bu anlamda Başkomutanlık Meydan Muharebesi olarak bilinen 30 Ağustos zaferinin seneidevriyesi  sebebiyle Şehremini Emin Bey (Erkul)  tarafından Gazi Mustafa Kemal'e gönderilen tebrik telgrafı ve Mustafa Kemal'in cevabı derginin önemli detaylarından biridir. Dergide yer alan 30 Ağustos kutlamalarıyla ilgili diğer bir veri ise Tarabya’da Sümer Palas’ta düzenlenen bahçe eğlencesinin detaylarıdır. Derginin yayınlandığı eylül ayının Cumhuriyet tarihi açısından bir diğer önemi ise 9 Eylül’ün İzmir’in kurtuluşuna karşılık gelmesidir. Emin Bey’in İzmir Belediye Reisi Aziz (Akyürek) Bey’e ilettiği tebrik mesajı da bu sayıda okurla paylaşılmıştır.

Süreklilik içeren başlıklardan bir diğeri ise  “Emirler, Tebligatlar, Kararlar”dır.  13. sayıda kentin su isale ya da kanalizasyon hattını tahrip edenlerden mültezimlerin toprak kullanımına, Belediye Kanunu'ndaki mütemekkin (yerleşik) tabirinin açıklanmasından resmi mülklerin hangilerinden vergi alınacağına kadar farklı birçok konu bu kısımda ele alınmıştır.

Anadolu’daki bazı belediyelerin, İstanbul Şehremaneti Mecmuası’na gönderdiği mektuplar ve onlara verilen cevaplardan oluşan “Türkiye Belediyeleriyle Muhabere” derginin bir diğer tematik bölümüdür. Bu sayıda Çarşamba (Samsun ili)  Belediye Başkanı Cemal Haşim'in, Tavas (Denizli ili) kazası Belediye Başkanı ve Savur (Mardin ili) Belediye Başkanlarının çeşitli konularda bilgi talebi olmuştur.

Derginin sonuna doğru ele alınan başlık ise “İhsai Kısım”dır. Bu başlık altında, istatistik bilimi, istatistiğin çeşitli kısımları, istatistik cetvelinin tarifi, bilimsel olarak hazırlanması ve düzenlenmesi gibi konuların yanı sıra İstanbul’da gerçekleşen her türlü faaliyet kayıt altına alınmaya çalışılmıştır. “Zabıta-i Belediye Raporları" ve “Cuma Tatillerinden İstifade Eden Esnaf" bu sayının temel verisini oluşturmaktadır. 1341 [1925] yılı Ağustosunun birinci gününden on beşinci günü akşamına kadar Fatih, Beyazıt, Beyoğlu, Eyüp, Kadıköy, Üsküdar, Büyükada ve Bakırköy şubelerinde görevli zabıtanın on beş günlük icraat raporlarının incelenmesiyle ortaya çıkan istatistik paylaşılmıştır. Son başlık olarak belediye memurları başta olmak üzere, personelin terfii, azli, vefatı, tayini ve maaşı gibi verilerinin yer aldığı bir istatistik sunulmuştur.

Şehremaneti Mecmuası arka kapak sayfasında da okura bilgi sunmaktan imtina etmiyor.  Dergiyi çıkaran pratiğin yeni bir şehircilik ve belediyecilik algısı noktasında ciddiyetin göstergelerinden biri olarak ciddi yayınların yapılmaya başlandığını biliyoruz. Bu anlamda Paris Şehremaneti Usul-ı Mali ve İdari Mecellesi'nin yayımlandığı bilgisi çok önemli. Abone bilgileriyle bir sayısı daha nihayetlenen Şehremaneti Mecmuası’nın Ekim sayısında buluşmak dileğiyle, iyi okumalar.

İzzet Umut Çelik