Bu Sayıda

Yayın hayatına belediyecilik dergisi olarak başlayan fakat kısa sürede bu kulvarı bir hayli genişleten Şehremaneti Mecmuası’nın 19. sayısında yine birlikteyiz. Salt bir kurum dergisi olmanın ötesine geçen mecmuanın İstanbul’un sınırlarını aştığını ve çokyönlü bir kültür tarihi okumasana imkân verdiğini rahatlıkla söyleyebiliriz. Mecmuanın yayın serüveninde 1926 yılı önemli bir dönemeç oluşturuyor. Geçen sayıda değindiğimiz gibi, bu yıl İstanbul Belediyesi yönetiminde önemli bir değişiklik yaşanıyor; Emin Erkul istifa ediyor ve yerine Muhittin Üstündağ geçiyor. Cumhuriyet idaresinin İstanbul’a atadığı ilk şehremini ve mecmuanın fikir babası Operatör Emin Erkul’un gerçekten çok önemli bir isim olduğunu tekrar vurgulayalım. Görünen o ki yönetim değişikliği mecmuanın mart sayını da etkiliyor. Elinizdeki sayıda hacim küçülmüş olmakla birlikte, hızla artan fotoğraf kullanımına da rastlamamamız bu anlamda değerlendirilebilir. Tüm bu süreçle birlikte 1926 mart sayısı, bir solukta okuyabileceğiniz dokuz başlıkla sizleri bekliyor. 

Mecmuanın ilk yazısı Brüksel’de yayımlanan Fünun-ı İdariye Mecmuası’ndan alıntılanan bir metin. “Garb Belediyeleri” başlıklı bu yazıda, modern dünyanın en çok rağbet gösterdiği bilimlerden biri olan istatistiğe ve belediyelerde kullanımına yer verilmiş. Bir bilim dalı olarak istatistiğin öneminin ve kullanım amaçlarının vurgulandığı metinde Almanya ve İtalya özelinde belediyelerdeki örgütlenme yapısı ele alınmış.

Devamında gelen yazı fenni kısım dahilinde ele alınmış ve bir önceki sayının devamı niteliğinde. Heyet-i Fenniye Müdürü İbrahim imzalı metin, Berlin özelinde kanalizasyon sistemlerine yer veriyor; tesisat ve inşaat bilgisiyle birlikte lağımların çalışma prensiplerine yer verilerek, bir sonraki sayıda da devam edeceği bilgisiyle sonlanıyor.

Dergide yer bulan üçüncü yazı Uluslararası Şehirler Birliği Cemiyeti, cemiyetin düzenlediği kongrelerde alınan kararlar ve Avrupa kentlerindeki yerel yönetimlerle ilgili. Tathirat ve Tebhirat-ı Fenniye Müdürü Doktor Ali Rıza tarafından kaleme alınan “Beynelmilel Şehirler İttihadı Kongresi” başlıklı yazı, yaşanan tartışma ve müzakere süreçleriyle birlikte kongre gözlemlerini anlatır nitelikte. Bu yazıların, dünyada yerel yönetimler alanında yaşanan gelişmelerin takip edildiğinin ve bu gelişmelere ayak uydurma çabalarının kanıt olması bakımından önemi muhakkak. 

Bir sonraki yazı Şehremaneti Harita Şubesi Müdürü Necib Bey tarafından yazılmış. Bir yazı dizisi olarak devam eden çalışmada şehir haritaları ve haritacılık hakkında genel bilgiler veren yazılar yer alıyor. Mecmuanın genel konu başlıkları dahilinde bu bölüm fenni kısım altında değerlendiriliyor. Bu sayıda, nirengi noktası belirleme ve ölçümlerin yapılmasında dikkat edilecek hususlar, çalışma sırasında kullanılan teknik gereçlerin kullanımlarına dair detaylar bulunuyor. Tüm bu metinler modern tekniklerle şehir haritalarının hazırlanmasına ve yapılacak yeniliklerin en gerçekçi ölçüler dahilinde yapılmasına çalışıldığını gösteriyor.

Devamında gelen metin “Sıhhi Kısım” başlığını taşıyor ve İstanbul’da 1926 yılı şubat ayı boyunca meydana gelen sağlıkla ilgili olayların istatistiğini okurla paylaşıyor. İstanbul’un Beyazıt, Fatih, Beyoğlu, Yeniköy, Anadoluhisarı, Üsküdar, Kadıköy, Adalar ve Bakırköy’den oluşan dokuz belediye dairesinden gelen istatistiklerden oluşan tabloda, hasta ve vefat sayılarından hangi hastalıklardan kaç kişinin tedavi edildiğine uzanan geniş bir kulvarda veri aktarılıyor. Mecmuada yer alan yazıyı Türkiye’de tıp tarihi çalışmaları açısından önemli bir veri olarak değerlendirmek mümkün.

Bir sonraki yazı özellikle mecmuanın ilk sayılarında en sık işlenen başlıklardan biri. “Türkiye Belediyeleriyle Muhabere” başlıklı bölüm Anadolu’daki birçok belediyenin, İstanbul Şehremaneti Mecmuası’na gönderdiği, çeşitli olay ve durumlarla ilgili bilgi rica eden mektuplardan ve mecmua kadrosunun bu mektuplara verdiği cevaplardan oluşuyor. Bu sayıda Silivri Belediye Başkan Vekili Sadık Bey’in “İcar-ı Akar Nizamnamesi” hakkındaki sorusuna ve verilen yanıta yer verilmiş. 

Mecmuada yer bulan yedinci başlık İstanbul suları hakkında. İstanbul şehri sularının idaresi Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin tensibiyle 1925 yılından itibaren vakıflardan alınarak Şehremaneti’ne devrolunur.  Yazıda İstanbul su mimarisi envanteri adına çok önemli bir döküm bulunuyor. Onarımı gerçekleştirilen su yapılarının dökümünün verildiği bu listenin İstanbul’un kültürel miras envanteri ve restorasyon çalışmaları için çok değerli olduğunu belirtmek gerekiyor. 

Bir sonraki yazı bir istatistik dökümü olarak sunulmuş olup “Şubat Ayına Ait Yangın Listesi” başlığını taşıyor. İstanbul’un kent tarihini şekillendiren en önemli etkenlerden biri yangınlardır. Mimariden folklora, edebiyattan şehir planlamasına uzanan geniş bir kulvarda kendine yer bulan bu felaket, kent tarihinde derin izler bırakmıştır. Mecmuada paylaşılan liste 1926 yılı şubat ayı dahilinde kentin her iki yakasında yaşanan yangınlara dair. Listede yangının bulunduğu mekân ve saat bilgisiyle birlikte yangının ne kadar sürdüğü ve niteliğine dair bilgiler paylaşılıyor. 

Mecmuanın sonuna yaklaşırken Şehremaneti Heyet-i Fenniye Mütercimi Necib Nadir’in derlediği “Adab-ı Muaşeret” başlığını taşıyan ekin devam ettiği görülüyor. Toplamda seksen sayfalık bu ek kitapçık bu sayıyla birlikte sonlanıyor. Bu son bölümde ziyaret seremonisine, kadın ve erkeğin bu esnadaki rol ve davranışlarına dair bazı bilgilere yer verilmiş. Cumhuriyet ideolojisinin yaratmaya çalıştığı yeni nesli tarif eden bir perspektif sunan kitapçık hakkında yapılacak mukayeseli çalışmalarla yüz yıl öncesine dair yeni okuma alanları açılabilir. 

Mecmuanın 1926 mart sayısı, arka kapağında yer bulan abonelerin listesi ve Tayyare Cemiyeti’ne yardım çağrısıyla son buluyor. Kent belleğini muhafaza eden, geçmiş ile bugün arasında köprü kuran Şehremaneti Mecmuası’nın önümüzdeki sayısında görüşmek üzere, kalın sağlıcakla.